ISO/TR 12489
استاندارد ISO/TR 12489 ،مفاهیم خرابی، ریسک و ایمنی و همچنین تعاریف ،شاخص‌ها و دستورالعمل‌های ایمنی و قابلیت اطمینان را در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی شرح می‌دهد.
هدف استاندارد ISO/TR 12489، کاهش و از بین بردن شکاف بین علم مدرن یا فناوری پیشرفته و محاسبات احتمالی سیستم‌های ایمنی، در صنایع نفت،گاز و پتروشیمی است.
استاندارد ISO/TR 12489 یک سند گزارش فنی است و همچنین محتوای آن به‌وضوح “فنی” است.بااین‌وجود، تنها نیاز به دانش اساسی در محاسبه احتمالاتی و ریاضیات دارد و هر مهندس قابلیت اطمینان ماهر نباید در استفاده از آن مشکلی داشته باشد.
یادآور شویم که سیستم‌های ایمنی،در صنایع نفت،گاز و پتروشیمی از عملکرد حیاتی برخوردار است.یک سیستم ایمنی از دستگاه‌های ایمنی مکانیکی ساده شروع می‌شود تا سیستم‌های ایمنی ابزار دقیق.
معمولاً سیستم‌ها ایمنی دارای مشخصه‌های زیر می‌باشند که این مشخصه‌ها، کار رسیدگی به آن‌ها را دشوار می‌کند:
- آن‌ها باید برای توازن بین تولید و ایمنی طراحی شوند.این می‌تواند منجر به اقدامات فرکانس پایین نادرست شود.
- برخی از آن‌ها تا زمانی که تست‌های دوره‌ای روی آن‌ها انجام نشود، ایراد و مشکلشان نشان داده نمی‌شود.
- یک سیستم ایمنی به‌ندرت به‌تنهایی کار می‌کند، این به‌طورکلی متعلق به مجموعه‌ای از چندین سیستم ایمنی می‌باشد.بنابراین بهبود ایمنی ممکن است به قابلیت اطمینان آسیب برساند و بالعکس. بااین‌حال، آن‌ها معمولاً به‌طور جداگانه در نظر گرفته می‌شوند و توسط افراد مختلف مربوط به بخش‌های مختلف اداره می‌شوند، این امر ممکن است به شرایط خطرناک منجر شود و همچنین زیان‌های تولید را به دنبال داشته باشد.
این موارد به‌خصوص برای سیستم‌های ایمنی چندمنظوره قابل‌توجه است.آگاهی از این چالش‌ها برای مهندسان قابلیت اطمینان و همچنین مدیران ایمنی و تصمیم‌گیرندگان،جهت استفاده از پشتیبانی تحلیلی قابلیت اطمینان مهم است.
اکثر روش‌ها و ابزارهایی که در حال حاضر در مهندسی قابلیت اطمینان استفاده می‌شوند، از دهه ۱۹۵۰ قبل از ظهور رایانه‌های شخصی زمانی که تنها مداد و کاغذ در دسترس بودند، توسعه‌یافته است.در آن زمان، پیشگامان قابلیت اطمینان تنها می‌توانستند مدل‌های ساده و محاسبات را مدیریت کنند، اما این به‌طور کامل به دلیل پیشرفت فوق‌العاده در ابزارهای محاسباتی که طی ۳۰ سال گذشته به‌دست‌آمده، کاملاً تغییر کرده است. امروزه مدل‌ها و محاسبات که درگذشته غیرممکن بودند، اکنون با یک کامپیوتر ساده انجام می‌شود و نیز در حال حاضرمدل‌ها و الگوریتم‌های قدرتمند مبتنی بر ریاضیات در دسترس هستند.این به کاربران اجازه می‌دهد تا بر تجزیه‌وتحلیل سیستم‌ها و ارزیابی نتایج تمرکز کنند. تمام رویه‌های توصیف‌شده در این سند فنی در اوایل دهه‌ی ۱۹۷۰ در صنایع نفت، پتروشیمی و گاز طبیعی معرفی‌شده‌اند که این رویه‌ها و رویکردها در این صنایع اثرات بسیار مؤثری داشته‌اند.
هنگامی‌که سیستم ایمنی با استفاده از روش مهندسی به‌درستی طراحی شود انتظار می‌رود که سیستم به‌درستی کار کند. پس‌ازآن، معمولاً تجزیه‌وتحلیل قابلیت اطمینان به‌منظور ارزیابی احتمال شکست آن و در صورت نیاز مشخص می‌کند که چگونه می‌توان آن را برای رسیدن به اهداف ایمنی بهبود بخشید.
استاندارد ISO/TR 12489 دستورالعمل‌هایی را در قالب موارد زیر برای سیستم ایمنی و مهندسان قابلیت اطمینان ارائه می‌دهد:
- تعاریف صحیح مورداستفاده درزمینهٔ قابلیت اطمینان.
- شناسایی:
- سیستم‌های ایمنی نگران‌کننده
- مشکلات در هنگام برخورد با مدل‌سازی قابلیت اطمینان و محاسبه سیستم‌های ایمنی
- پارامترهای احتمالی مربوطه
- اطلاع از راه‌حل‌های مؤثر برای غلبه بر مشکلات و ارائه محاسبات مربوط به پارامترهای احتمالی.
- دانش کافی از اصول و چارچوب رویکردهای معتبر موجود درزمینهٔ قابلیت اطمینان.
- دانش کافی از اصول ارزیابی احتمالاتی.
- رویکرد مناسب همراه با پیچیدگی سیستم ایمنی مرتبط و بررسی قابلیت اطمینان .
- قرار دادن ایمنی و قابلیت اطمینان، در یک چارچوب قابلیت اطمینان یکسان .
یادآور شویم که رویکردهای ابتدایی مانند HAZOP، FMECA و… در استاندارد ISO/TR 12489 شرح داده نشده است،اما با توجه به اینکه نتیجه و خروجی این رویکردها،ورودی لازم جهت رویکردهای قابلیت اطمینان ارائه‌شده در این سند می‌باشد،از اهمیت زیادی برخوردار است.
این استاندارد نیز همانند استانداردISO 14224 بنا به محتوا و دسته‌بندی اطلاعات می‌تواند در سایر سازمان‌های تولید محور و تجهیز محور پیاده‌سازی شود.شایان ذکر است که این استاندارد،بسیار زیاد در استاندارد ISO 14224 ارجاع و تکرار شده است.
سرفصل‌های اصلی استاندارد ISO/TR 12489شامل موارد زیر است:
- هدف
- چارچوب تجزیه‌وتحلیل
- اصطلاحات و تعاریف
- مادها و اصطلاحات اختصاری
- مرور کلی و چالش‌ها
- مقدمه‌ای بر مدل‌سازی و محاسبه
- رویکرد فرمول‌های تحلیلی
- رویکردهایBooleanوSequential
- رویکردMarkovian
- رویکردPetri net
- رویکرد شبیه‌سازی Montr Carlo
- بررسی عدم اطمینان داده‌های عددی قابلیت اطمینان
- ملاحظات داده‌های قابلیت اطمینان
- برنامه‌های کاربردی نمونه
- ضمیمه‌ها
هم‌اکنون آخرین نسخه ویرایشی این استاندارد که ISO/TR 12489:2016 می‌باشد قابل‌دسترس و آماده دانلود می‌باشد .